İnternet altyapınız gerçekten fiber mi? Hibrit Fiber ve Gerçek Fiber nedir?
FİBEROPTİK ALTYAPI TÜRLERİ NELERDİR?
H. Alperen TUNCER* Türkiye’de internetin #DahaHızlıDahaUcuz , daha konforlu ve daha kaliteli olmasını isteyen, teknoloji okur yazarlığının artması için çabalayan interdisipliner bir yurdum insanı.
Evinizde bulunan internet altyapısının gerçekten fiber olup olmadığını nasıl anlayacağınızdan, fiber internet altyapı türlerinden ve fiber internetin kullanım mantığından bahsedeceğim.
İnternet Servis Sağlayıcılar (İSS) tarafından “hiper net, fiber net, fiber hızında internet” gibi tabirler ile yüksek hızda internet vaadi sunan kampanyalara hepimiz şahit oluyoruz. :) Peki kullandığınız internet altyapısı gerçekten fiber mi? “Evimde kullandığım internet fiber mi, fiber ise nereye kadar fiber olup olmadığını nasıl anlarım?” diyorsanız adım adım giderek özellikle eklediğim görseller ve açıklamaları dikkatlice incelerseniz gereken tespiti rahatlıkla yapabilirsiniz. Kafanızda soru işareti kalmaması için bu metnin tamamını ve önerdiğim diğer yazıları okumanızı tavsiye ediyorum. Yazıları numaralandırdım, metnin sonunda bakabilirsiniz.
Önce gerçekte fiber sonlandırmanın yapılmadığı ama hattın içinde fiber kablolama olan türlerden, daha sonra gerçek fiber altyapıdan bahsedeceğim. Konuya az biraz hakim olup Gerçek Fiber altyapıyı görmek isteyenler 2 numaralı başlığı inceleyebilirler.
- HİBRİT FİBER
→ FİBER + BAKIR xDSL
Bu altyapı çeşidinde fiber optik kablo altyapısının sonlandığı saha dolabı kullanıcıya 0 ila 300 metre uzaklıkta ise Sokağa Kadar Fiber (FTTC), 300 metreden daha uzakta ise Mahalleye Kadar Fiber (FTTN) olarak adlandırılır. Bazen bu mesafe kilometreler ile ifade edilebilmektedir. (Uzaklığı öğrenmek için internet altyapı sorgulama sitelerinden adres sorgulama yapabilir yada internet servis sağlayıcınız ile iletişime geçebilirsiniz.)
İnternet hizmeti fiber altyapının bittiği düğümden itibaren xDSL olarak adlandırdığımız internet altyapı teknolojisine dönüşür ve kullanıcıya kadar bakır kablolar aracılığıyla xDSL ile devam eder. Altyapı size evinize kadar döşenmiş olan telefon hattı ile gelir. Bu telefon hattı aşağıdaki görsellerde de görebileceğiniz üzere duvarda yer alan RJ11 duvar prizine kadar uzanır. FTTN ve FTTC altyapı türlerinde sonlandırma DSL türünde olduğu için bu türü destekleyen bir “xDSL Modem” kullanmanız gerekir. Yalnızca ADSL çeşit modül içeren modemler VDSL ile, yalnızca VDSL modül içeren modemler ile de ADSL kullanamazsınız. İnternete bağlanmak için İki ucu da RJ11 soketli ağ kablosunun bir ucunu duvar prizine, diğer ucunu da DSL portu olan modeme takar ve modemin internet ağı ile buluşmasını sağlarsınız. Tabii ki xDSL altyapı içerisinde fiber optik kablo bulundurmak zorunda değildir. Sinyal, santralden eve kadar tamamı ile bakır kablolar ile de taşınabilir. Günümüzde tüm dünyada internet bağlantıları mümkün olan noktalara kadar fiber optik kablolar ile yenilenmekte. Hat içerisinde fiber optik kablo bulundurmayan altyapılar ise doğal olarak fiber optik altyapılar arasında yer bulamıyor.
Bakır hattın kalitesine göre değişmekle birlikte gecikme (ping) sorunları ve sinyal zayıflamaları yaşanması muhtemel altyapı türüdür. Günümüzde hâlen fiber dönüşümün yeterince yapılamadığı muhitlerde kullanılmaktadır. Teorik olarak altyapı içerisinde fiber optik kablo kullanıldığı için fiber altyapı türleri arasında kendine yer bulsa da bunun son kullanıcıda çok bir karşılığı yoktur. Kullanıcı sonuç itibariyle ADSL, VDSL ve türevleri olan bakır altyapı ile hizmet aldığı için gerçek fiber internet denilemez. Belirli bir noktaya kadar fiber olsalar da daha sonra bakır DSL teknolojisi ile hibrit edildiği için İSS’ler tarafından hiper gibi isimlendirilir. Hibrit Fiber sınıflandırması içerisine dahil edilir.
xDSL Bakır altyapı teknolojisi gerçekten birçok sorunla karşılaştığımız ve kullanıcıya zor zamanlar yaşatan bir teknoloji. Umarım en kısa zamanda herkes son teknoloji internete hızlı ve ucuz bir şekilde ulaşma imkanına sahip olur. Eğer siz de bakır altyapı ile internet kullananlardan biri iseniz aşağıda yer alan linkten internet kalitenizi arttırmanın yollarını öğrenebilirsiniz. [1]
Tüm bunların haricinde Hibrit Fiber türlerinden biri daha var. Kablo İnternet. İnternet iletiminin “koaksiyel” olarak adlandırılan televizyon anten kablosu ile sağlandığı fiber altyapı türüne Hibrit Fiber Koaksiyel (HFC) adı verilir. HFC Kablo internet teknolojisi başlı başına bir konu başlığı olduğundan dolayı onu ayrı bir yazımda ele almıştım. [2]
2. GERÇEK FİBER → FTTH - GPON, FTTB
(Fiber to the Home / Building - Gigabit Passive Optical Network)
= Daireye Kadar / Binaya Kadar Fiber - Gigabit Pasif Optik Ağ
Gelelim Gerçek Fiber altyapı sınıflandırmasına. Nedir Gerçek Fiber? Santralden evinize, interneti kullandığınız noktaya kadar fiber optik kablo ve teknolojisinden başka bir şey kullanılmayan internet altyapı çeşididir. FTTB kısaltması kullanılan türünde Fiber optik sonlandırma bina girişine kadar iken FTTH kısaltması kullanılan türünde fiber optik kablo (tercihen) dairenize hatta odanıza kadar çekilebilir.
Fiber optik kablo tüm dünyada internet ağlarının birbirine bağlanmasını sağlayan ana omurga’nın (backbone) ekseriyetini kapsamışken, günümüzde evlerimize kadar çekilebilir hale geldi. Yeni inşa edilen yapılarda mümkün olduğunca fiber optik kablo çekilmeye çalışılsa da gerek müteahhit gerek mal sahibi gerekse birtakım imkan yetersizliklerinden dolayı fiber altyapı çekilmeyebiliyor. Hâlihazırda internet altyapısı olan yapılarda ise fiber dönüşüm işlemleri gerçekleştiriliyor. Bu dönüşümde de temel gerekçe müşteri talebi ve ihtiyaçlar (talep = arz) olmakta. Gerçek Fiber altyapıyı daha fazla anlatmayayım, isteyenler buraya tıklayarak “Neden Fiber Altyapı İstiyoruz?” isimli yazımızı okuyabilir.
İnternetinizin Gerçek Fiber Optik altyapı üzerinde olup olmadığını kısaca şöyle anlayabilirsiniz:
Eve Kadar / Daireye Kadar Fiber - FTTH
Fiber kablonun Eve, Daireye Kadar geldiği; ismiyle müsemma kurulumlarda aşağıda yer alan görseldeki gibi 125 µm (mikron) inceliğinde bir fiber optik kablo kullanılır. [3] Bazen FTTP veya GPON olarak da kısaltılıyor. Evinize bu kablodan geliyorsa gerçek fiber altyapıya sahipsiniz demektir.
Genelde sarı renkli olsa da çeşitli farklılıklardan dolayı gri, mavi gibi farklı renklerde denk gelmeniz mümkündür. Her ne kadar Türkçe’ye lif diye Arapça karlışığı ile tercüme edilse de argoda fiber kıl kablo diye de adlandırılır. [4] İçerisinde saç telinden daha da ince optik (cam) tüp bulundurmaktadır. Kırılabileceği için çok hareket ettirmemeye özen göstermek gerekir. Ucunda çeşitli renklerde (genellikle yeşil) fiber kablo soketi olur ve bu soket ONT adı verilen fiber dönüştürücü cihaza takılır.
Açılımı Optik Network Terminal olan ve küçük bir kutu görünümü veren bu cihaz, verileri fiber kablo yoluyla ileten ışığı elektrik sinyaline dönüştürerek ethernet kablosunun takılacağı RJ45 LAN portuna aktarır. “Dâhilî ONT Fiber Modem” yada ONT Modem adı verilen cihazlarda bu dönüştürücü Router’ın içinde olur. ayrı bir cihaz olarak yer kaplamaz. Fakat o tarz kurulumlarda da o cihazdan farklı bir router kullanmak bildiğim kadarıyla imkansızlaşır. Ama bize imkansız dememek lazım. :)
Görselde görmüş olduğunuz kutu, günümüzde en sık kullanılan ONT cihazı. Yani fiber kabloyla gelen ışığı veri sinyaline dönüştüren cihaz. Bu fotoğrafta fiber optik kablosu çıkarılmış şekilde duruyor. Normalde o yeşil soketin soldaki fiber kablo portuna takılması lazım.
Fiber Modem diye bir şey var mı?
Aslında fiber kabloyu direkt takabileceğimiz yönlendiriciler üretilene kadar yoktu. Şimdi diyeceksiniz ki DSL ve Kablo teknolojisinde bu ağ cihazlarına modem deniyor da fiberde neden denmiyor. Siz de haklısınız. Çünkü ONT yukarda yer alan görseldeki gibi ayrı bir cihaz olarak kullanılıyor ise kullandığınız Kablosuz Yönlendirici Modem değil yalnızca yönlendirici oluyor.
Bakın mesela aşağıdaki görselde iki adet modem görüyorsunuz. Sodaki Fiber Modem sağdaki xDSL Modem. Soldaki cihaza fiber kabloyu SFP portu ile direkt takabiliyoruz. (ONT’den biraz farklı bir fiber sonlandırma teknolojisi.) Sağdaki cihaza ise DSL RJ11 uçlu telefon kablosunu direkt takabiliyoruz.
SFP ile aracısız fiber kullanımına ülkemizdeki İSS’ler tarafından ne yazık ki izin verilmiyor. Onun yerine ONT kullanmamızı istiyorlar. Bunun sebeplerinden biri de SFP portu destekli fiber modem bulmanın zor olmasıymış. Ama onun yerine fiber optik altyapılarda kullanılmak üzere üretilmiş routerlar var, yukarıda dediğim gibi ONT içerisinde yer alıyor (ONT Modem). Diğer modem türlerinin isim kaynağına bakacak olursak aslında onlar da Fiber Modem kavramı ile de adlandırılabilir. Teknoloji kalıp kabul etmez.
Her ne kadar Türkçe “yönlendirici” demem gerek ise de router diyorum karışıklık olmasın diye. Türkçesini en azından bilmek lazım ama. [4]
FTTH kurulumlarda Gigabit hızlarda Pasif Optik Ağ eve kadar geldiği için gigabitlerce hızda interneti kesintisiz, sorunsuz, kayıpsız kullanabilirsiniz. Pasif bir ağ olduğu için elektrik kesintilerinden etkilenmez. Eğer Modemi ve ONT cihazını çalıştırabilecek bir UPS, powerbank / güç kaynağınız varsa fiber optik hat ile santralden gelen sinyaller kesilmeyeceği için internet erişiminiz kesilmeyecektir. Gönül rahatlığı ile kullanabilirsiniz. Ama ONT cihazı Binanın girişinde ve herhangi bir yedek güç kaynağına bağlı değil ise o başka. Hadi ona da bakalım.
Binaya Kadar Fiber - FTTB
Fiber optik kablo Binaya Kadar gelmiş fakat FTTH’de olduğu gibi eve ONT cihazı koymak yerine pasif optik ağ dönüşümü bina girişinde fiber kabloların sonlandığı yerde (giriş kat - elektrik odasında falan) yapıldıysa bu kurulum Binaya Kadar Fiber altyapıdır. Evinizde duvarda RJ45 soketli ethernet kablosunun girebileceği ethernet portu olur. (Prizde örnekteki gibi RJ45 yada CAT6 falan yazıyor olabilir:)
FTTH altyapıda ONT ile WiFi Router arasına kısa bir ethernet kablosu takılıyor, internet ev içerisinde böyle dağılıyordu ya hani; FTTB’yi yalnızca o kablonun uzatılıp bina girişinden daireye kadar iç tesisata döşendiğini varsayabilirsiniz. Bu tür kurulumlarda ONT gibi küçük kutular yerine tüm binanın fiber sonlandırmasını yapabilecek dönüşüm cihazları kullanılmakta. Tabi FTTB’de yönlendirici ile fiber sonlandırma arasında kablo mesafesi arttığı için ethernet kablosunun kalitesi, kategorisi, kablonun takıldığı FTTB fiber sonlandırma cihazının portları, vesaire gibi detaylar işin içerisine giriyor. Örneğin FTTB altyapı bulunan, eski sayılabilecek bir binada oturuyorsunuz. Dairenize kadar çekilmiş olan Ethernet kablosu CAT5 (Kategori kelimesinin kısaltması.) ve 13. katta iseniz -yani kablo hem eski hem uzunsa- 10 Gbps bir abonelik başlattığınızda hızı tamı tamına alamama ihtimaliniz var. FTTH’de bu sorun yok. 15cm, 1mt gibi mesafelerde CAT5 olmuş CAT6 olmuş çok farketmez. [5]
Diyelim ki 200 Mbps hızında bir abonelik başlatacaksınız. Binanızda kurulu olan fiber dönüşüm switch’i 100 Mbps sınırlı Fast Ethernet portarına sahip ise aboneliği başlatsanız bile doğal olarak 100Mbps’den fazla hızlara erişemeyeceksiniz. Aynı sebep WiFi yönlendiricinizin, bilgisayarınızın ethernet portları için de geçerli bu arada. Fast Ethernet her ne kadar ismi koyulduğu zamanlar fast sayılsa da artık bir hayli slow :D Fast Ethernet LAN portları interneti 4 tel üzerinden ilettikleri için 100 megabit sınırındalar. (1 numaralı madde-Hibrit Fiber bölümünde- xDSL kablosunun takılı olduğu bir modem fotoğrafı var. Ona bakın, mesela onun solda üzerinde 1 - 2 falan yazan LAN portları gördüğünüz üzere 4 telli. Bahsettiğim fast ethernet o.) Kablo ile 100 Mbps’den fazla hızlarda internet kullanabilmemiz için LAN ve WAN portlarımızın “Gigabit Ethernet” destekli olup 8 telli olması lazım.
Unutmayın: ağ kablolamalarınızdaki ek noktaları- iki kablonun birleştirilmeye çalışılması- ve bu ekin düzgün yapılamaması, çürümesi kopması gibi durumlarda internet konforunuz zarar görecektir. Bu gibi sebeplerden dolayı dairenize kadar çekilmiş olan ethernet kablosunu yenileme kararı verdiyseniz, hiç bir ek olmadan dairenizin içine kadar ethernet kablosunu uzatmanızı öneririm. Kabloyu prize monte edip prize kablo takmaktansa evin içine fazladan kablo bırakıp yönlendirici ile sinyali birbirine direkt bağlamak daha iyi olacaktır. Bu DSL telefon hattı için de geçerli.[1]
Faydası olur, zararı olmaz. :)
Evet bu yazıda sizlerle fiber optik altyapı türlerini inceledik. Başta da belirttiğim gibi aşağıdaki içerikleri de incelemenizde fayda var. (Özellikle 4. favorim.) Yazıyı faydalı bulduysanız paylaşarak destek olabilirsiniz.
#DahaHızlıDahaUcuz ve daha kaliteli bir internete sahip olduğumuz yakın gelecekte görüşmek üzere. Fiberle kalın.
[1]DSL İnternetinizi Nasıl Hızlandırırsınız?
https://benalperen.medium.com/dsl-i%CC%87nternetinizi-nas%C4%B1l-h%C4%B1zland%C4%B1r%C4%B1rs%C4%B1n%C4%B1z-1d0b0be390f3
[2] Koaksiyel interneti diğerlerinden ayıran ne? HFC Kablo İnternet Teknolojisi:
https://medium.com/dahah%C4%B1zl%C4%B1dahaucuz/koaksiyel-i%CC%87nterneti-di%C4%9Ferlerinden-ay%C4%B1ran-ne-1cf82c731833
[3] Nereden Çıktı Bu Fiber Optik?
(Emre Akdoğan - Fiber Optik Kablo ile ilgili detaylar. )
https://medium.com/dahah%C4%B1zl%C4%B1dahaucuz/nereden-%C3%A7%C4%B1kt%C4%B1-bu-fiber-optik-53249766500a
[4] “FİBER OPTİK” KULLANIMININ TÜRKÇE’DEKİ YERİ”
-Işıklı Cam Lif İle Pasif Ağ-
https://benalperen.medium.com/i%C5%9Fikli-cam-li%CC%87f-i%CC%87le-gi%CC%87gabi%CC%87t-pasi%CC%87f-a%C4%9F-294a7179f731
[5] Ethernet Kablosu Kategorileri
https://www.agkablosu.com/index.php?route=blog/article&article_id=19
